Slypskool 2023: Hoe lyk volhoubaarheid vir kerk se maatskaplike werk?

Maatskaplike dienste is ’n integrale deel van die roeping van die kerk, maar die volhoubaarheid daarvan word bedreig deur onder meer groeiende behoeftes, dalende staatsondersteuning en mededinging om donateursfondse, berig Suzanne van der Merwe.

 

Christus gee in Matteus 20:25-27 die opdrag aan sy navolgers om diensbaar te wees. En, sedert die Armoedekommissie van die NG Kerk in die vorige eeu besluit het om die maatskaplike werker as deel van die bediening van die kerk aan die armes te vestig, het ook die NG Kerk hier op eie bodem ’n lang pad met geloofsgebaseerde maatskaplike werk as roepingsarea van die kerk gestap.

Maar nou is volhoubaarheid ’n brandpunt, blyk dit uit ’n verslag van die Kerklike Maatskaplike Diensteraad (KMDR) wat tydens die Algemene Sinodesitting in Oktober 2023 sal dien.

Die bestuurspan van die KMDR is versoek om strategies oor hierdie bedreigings vir volhoubaarheid te besin. Die KMDR, ’n samestelling van dertien onafhanklike maatskaplike diensorganisasies, wil lidorganisasies lei om maatskaplike dienste as deel van die diakonale bediening en verlengstuk van gemeentelike diakonaat van die NG Kerk te herposisioneer, luidens die verslag.

“Die jongste syfers ten opsigte van dienslewering deur die lidorganisasies van die KMDR, soos vervat in die jaarverslag van die KMDR, toon dat kerklike maatskaplike diensorganisasies ’n omset van R1 316 925 829,00 in die 2022/23 jaar gehad het,” luidens die verslag. “Meer as 40% van die bedrag ter sprake kan aan staatsubsidie toegeskryf word, 10-20% word gegenereer deur betaalde dienste terwyl die res gegenereer word deur fondswerwing van indiwidue, gemeentes, besighede, trusts, die Lotto en ander. Indien staatsondersteuning drasties verminder of verval sal dienslewering aan kwesbare mense deur kerklike maatskaplike diensorganisasies intens geraak word met as uitvloeisel groter druk op kerklike strukture om die nood plaaslik aan te spreek.”

Dr Botha van Aarde, voormalige bestuurslid van die KMDR, voer aan dat “lidorganisasies van die KMDR jaarliks tot 1,4 miljoen mense in nood bereik. Indien die impak daarvan op families bereken word, kan die syfer maklik met vier vermenigvuldig word. Dan is dit meer as 5 miljoen mense op wie se skouer die kerk haar hand geplaas het.” Hiermee word die belang en noodsaaklikheid van volhoubare kerklike maatskaplike dienslewering onderstreep.

 

Vier boublokke

Hoe verstaan die KMDR dan volhoubare maatskaplike dienslewering? ’n Eerste forum vir hoof- uitvoerende beamptes van die KMDR, gehou op 23-24 Augustus 2023, het tot die slotsom gekom dat volhoubaarheid ’n gelade term is. Ds Charl van Rensburg, voorsitter van die KMDR-bestuur, verduidelik dat volhoubaarheid wyer verstaan moet word, as bloot net ’n fokus op volhoubare en betroubare inkomstebronne. Dié werkgroep het ná deeglike besinning vier boublokke van volhoubare kerklike maatskaplike dienslewering geïdentifiseer, en word as volg opgesom deur dr Willie van der Merwe (’n kundige lid van die KMDR-bestuur):

1. Relevante en toepaslike dienslewering – om die maatskaplike nood in die gemeenskap doeltreffend en kostedoeltreffend te bedien.
2. Finansiële volhoubaarheid – om volhoubare inkomstestrome deur sosiale entrepreneurskap te vestig.
3. Samewerking – met die fokus op betekenisvolle netwerke en simbiotiese vennootskappe.
4. Goeie bestuurspraktyke – met die fokus op hoë kwaliteit dienslewering.

Die groeiende nood in die gemeenskap, en ’n kleinerwordende NG Kerk met minder beskikbare hulpbronne, het die KMDR uitgedaag om innoverend te dink oor die relevansie van volhoubare kerklike maatskaplike dienslewering, aldus dr Johan Botha, voormalige voorsitter van die KMDR-bestuur. Dit het aanleiding gegee tot ’n strategiese herposisionering van kerklike maatskaplike dienste as deel van die diakonale bediening van die NG Kerk, volgens die KMDR-verslag. ’n Konsepstrategie vir volhoubare kerklike maatskaplike dienslewering is geformuleer, met ’n fokus op hoofsaaklik drie elemente; leierskap, “advocacy” en kommunikasie.

Die volgende verhelderende opmerkings ten opsigte van dié konsepstrategie werp lig op beide die prioriteite en die modi operandi van die KMDR oor die volgende drie jaar, soos verduidelik word deur sommige van die KMDR-bestuur.

Leierskap

Volgens Van der Merwe is die bemagtiging en toerusting van die leierskap van die lidorganisasies van die KMDR noodsaaklik. Dit behels onder andere ’n goeie verstaan van verskillende leierskapmodelle en benaderings, relevante wetgewing en staatsbeleide en die spesifieke konteks waarin die organisasies werk. Die vaardigheid van leiers om “relevante en vloeibare toekomsvisies” te ontwikkel is noodsaaklik vir volhoubare kerklike maatskaplike dienslewering. Leierskap wat met onderskeiding prioriteite met maksimum impak, gegewe druk op hulpbronne, kan fasiliteer is van kardinale belang, aldus Botha. Die KMDR skep en fasiliteer tans ruimtes waarbinne leierskap kan ontwikkel om die uitdagings van die tyd, sinvol te kan akkommodeer.

“Advocacy”

’n Tweede prioriteit van die KMDR is om die maatskaplike ontwikkelingsisteem namens die onderskeie lidorganisasies te beïnvloed deur deelname aan beleidsontwikkeling op nasionale vlak asook deelname in nasionale strukture en aksies.

Kommunikasie

Van Rensburg maak dit duidelik dat die “versterking van verhoudinge en onderlinge verwagting binne bestaande geloofsnetwerke”, geskied deur middel van sinvolle en sterk kommunikasiestrategieë.

In aanvulling tot die drie geïdentifiseerde elemente van die volhoubare kerklike maatskaplike konsepstrategie merk Botha op dat “proaktiewe optrede” meer gepas is vir ’n snel veranderende maatskaplike diensomgewing.

Hierdie bogenoemde prioriteite en modi operandi van die KMDR se strategiese posisionering op pad na 2030 met die oog op volhoubare kerklike maatskaplike dienslewering, word begrond in Artikel 2 van die Kerkorde van die NG Kerk – deelname aan die missie van God in die wêreld. Die KMDR-verslag beklemtoon dat “die diakonaat ’n wesenlike element van die missie van God is … en wat nie verwaarloos mag word nie.”

• Dr Suzanne van der Merwe is predikant van NG Kroonstad-Noord in die Vrystaat, Voorsitter van die Erediensnetwerk van Sinode Vrystaat en navorsingsgenoot aan die Universiteit Stellenbosch.

• Hierdie berig spruit voort uit die Slypskool vir Skrywers 2023. Dit is ’n jaarlikse kreatiewe leergeleentheid waar leraars en ander woordmense in die kerk se kommunikasie-ekosisteem die kans kry om in ’n rustige omgewing en met kundige begeleiding te skryf aan aktuele artikels. Die slypskool word aangebied in samewerking tussen Kerkbode en die Taakspan Navorsing. Vanjaar se tema was die inhoud van die agenda van die Algemene Sinode se sitting.