Om te gee, lê aan die hart van die evangelie. Ockert Vermeulen (35) het sy een nier geskenk vir Wilhelm Loubser (36). Die twee het hulle – letterlik lewegewende storie – vir Annalise Wiid vertel.

Pas ’n week ná die oorplanting, sterk Ockert aan in ’n strandhuis in Blouberg. Hy is nog effe wan­kelrig en word gou moeg, maar andersins is hy piekfyn. Met Wilhelm, wat nog vir nasorg in die hospitaal is, gaan dit uitstekend.

Waar begin so ’n gee-verhaal? Redes, motivering, verwantskap, uitkoms, emosies? Dit is so ’n komplekse, verwikkelde storie. Is hulle familie? Boesemvriende? Hoekom het Ockert sy nier vir Wilhelm geskenk?

Ockert bestuur ’n druiweplaas op De Doorns wat tafeldruiwe vir die uitvoermark lewer. Wilhelm is ’n finansiële bestuurder by Paarl Coldset. Hulle is aangetroude familie, maar voor die skenking het hulle mekaar net af en toe gesien. Wilhelm is ’n neef van Ockert se vrou, Marna. Sy het as tiener by Wilhelm-hulle in die huis gewoon en is vir hom amper soos ’n suster.

Wilhelm se twee broers moes albei reeds nieroorplantings kry, weens Alport-sindroom. Sy eie gesondheid het verlede jaar vinnig agteruitgaan. Hy moes dringend ’n nuwe nier kry. Hoewel hy op die oorplantingslys was, sou hy weens sy spesifieke bloedgroep, waarskynlik vyf jaar moes wag vir ’n geskikte skenker. Te lank.

Beide Marna en Ockert het dieselfde bloedgroep as Wilhelm. Sy was eerste vir keuringstoetse, maar is afgekeur.

Dis toe dat Ockert instaan. Sommer net so: “Ons is in dieselfde fase van ons lewe – ons kinders is omtrent ewe oud. Ek het my in Wilhelm se posisie ingedink en dadelik geweet ek wil hom help.”

’n Lang proses

Dit was ’n lang proses. ’n Oorplantingskoördineerder verduidelik alles aan jou, vertel Ockert. Hulle maak veral seker dat jy as skenker weet jy het die reg om op enige stadium kop uit te trek as jy wil. Ook dat jy op die ontvanger se mediese fonds geregistreer is. Dan volg ’n intensiewe reeks toetse, waarvan die eerste ’n deurslaggewende weefselaanpasbaarheidstoets is. Daarna: X-strale, sonars, skanderings, bloed-, MIV- en cholesteroltoetse, sowel as nier- en lewerfunksietoetse.

’n Maatskaplike werker stel ’n sielkundige verslag op oor jou emosionele gesondheid en of jou ondersteuningsbasis voldoende is. Sy bevestig dat daar geen dwang of afpersing betrokke is nie. Daarna keur ’n paneel van private mediese praktisyns die oorplanting goed.

Wanneer die skenker nie bloedfamilie van die ontvanger is nie, gaan die hele pakkie dokumente met die privaatpaneel se aanbeveling na die Departement van Gesondheid, wat weer hulle eie paneel mediese spesialiste het. Indien hierdie paneel dit goedkeur, moet die Minister van Gesondheid dit finaal afgeteken.  Dit sloer soms maande. 

“Ironies,” meen Wilhelm later. “Mense se lewe hang van hierdie operasies af.”

Wilhelm en Ockert se toetse het vroeg Mei begin. Dit is begin Julie by die Departement ingedien. Teen middel September het hulle steeds niks van die Departement gehoor nie. Weens Ockert se werksdruk tydens pakseisoen, moes die operasie voor einde September gedoen word. Andersins eers ses maande later. Dit sou Wilhelm se kanse op ’n suksesvolle oorplanting aansienlik verskraal.

Naby die sperdatum stuur Wilhelm se dominee dit as gebedsversoek in sy weeklikse e-pos aan die gemeente (Philadelphia in die Wes-Kaap). Een van hulle lidmate werk vir minister Lindiwe Sisulu. Hy lees toevallig die e-pos in haar kantoor en sê vir haar daarvan. Sy bel onmiddellik die minister van gesondheid. Binne 24 uur was die nodige dokumente onderteken.

’n Wonderwerk

Vier maande later sê Wilhelm: “Ek voel fantasies – dis ’n absolute wonderwerk dat ’n mens so vinnig so anders kan voel!  Drie dae na die operasie was al my bloedtel­lings besig om na normaal terug te keer. Wow!”

Was hulle ooit bang dat Wilhelm se liggaam die nier kon verwerp en alles dalk verniet sou wees? Ockert het vir geen oomblik getwyfel nie. Net die onsekerheid oor die finale toestemming was sleg. Maar op die moeilikste dae, het hy net geweet: “Ons doen die regte ding. Ons veg vir Wilhelm se lewe. En dit,” sê hy, “het my laat moed hou en vasbyt.”

Ockert, die skenker, sê: “Ek is ontsaglik verryk daardeur as mens. Net om die kalmte, die bewussyn van God se byna tasbare teenwoordigheid te beleef die dag van die operasie, het alles al oor en oor die moeite werd gemaak. Ek glo die Here het my gebruik om vir Wilhelm sy lewe terug te gee, om vir sy kinders hulle pa terug te gee. Ek is so bevoorreg.”

Wilhelm was maar deurlopend bekommerd oor allerhande dinge: “Veral oor die mense wat jy potensieel gaan agterlaat.  My pragtige vrou, Phelia, en my twee dierbare seuntjies, Kosie (5) en Pieter (3). Ek kon sien hoe swaar dit ook op my vrou en ouers se hart gedruk het. Maar vriende en familie se ondersteuning, gebed en geloof, en my broers se suksesverhale het my gehelp. Bloot dat daar soveel mense is wat vir jou lief is en vir jou omgee is absoluut ongelooflik. Ek was ook baie bewus dat dit vir Ockert (en sy gesin en familie) sekere risiko’s, ongemak en geweldige opofferings inhou en het gewonder: Wat as hy vorentoe komplikasies beleef as gevolg van sy geskenk aan my?”

Maar Ockert sê daaroor kwel hy hom glad nie. “Ek voel die Here het my gebruik om vir Wilhelm te help. Ek glo met my hele hart dat Hy ons vorentoe sal bewaar. En indien daar probleme kom, sal Hy voorsien.”

Marna onthou dat daar bo die saal se deur ’n plakkaat was met hierdie woorde: “Please don’t take your organs to heaven, we need them here.” Dit is onwettig om betaling te kry of te maak vir orgaanskenking. ’n Mens gee eenvoudig net. Jy ontvang. Daar is niks in ruil nie. Maar veel te wen.

Vir Ockert was die lekkerste van alles die oorweldigende dankbaarheid toe hy hoor sy nier het begin werk die oomblik toe dit in Wilhelm oorgeplant word. Dit was ook lekker om die hospitaalpersoneel en die ander pasiënte se positiewe reaksies te ervaar.

Meer as Superman

Almal in daardie saal hoop op ’n “hero van hulle eie”, maar nie almal is so bevoorreg om hulle skenker te ken nie. Wilhelm se chirurg het Ockert die dag na die operasie kom bedank vir sy bereidheid om te skenk en vir “die mooi groot en gesonde nier”. “En toe gee sy sowaar vir my ’n Superman T-shirt”, lag Ockert. Vir sy twee witkopseuntjies is dit wonderlik om ’n Superman-pappa te hê.

Maar luister jy na Ockert en Wilhelm, hoor jy iets veel wonderliker as die storie van ’n verbeeldingswêreld se superheld. Jy hoor iets van die evangelie self, die evangelie wat lewe gee, wat lewens verander, wat lewe in oorvloed bring.

Wilhelm, die ontvanger, sê: “Ek het iets so enorm ontvang. Nou het ek ’n verantwoordelikheid om weer aan ander te gee; om dit wat ek ontvang het op te pas; om die lewe met durf en moed aan te pak; en om Ockert trots te maak op die lewe wat ek leef. Dink net hoe sleg dit vir Ockert sal wees indien hy op enige stadium sou moes dink: ‘Het ek my nier op hierdie ou gemors?’ ”

Wilhelm is steeds oorweldig: “Naas jou lewe vir iemand op te offer, is om ’n orgaan te skenk waarskynlik die tweede grootste persent wat jy vir enigiemand kan gee. Dis die mees onselfsugtige gebaar ooit! Hoe sê mens dankie? Dis onmoontlik! Niks kan enigsins die waarde­ring weerspieël wat ek voel nie. Ek salueer vir Ockert. Ek het hope respek gekry vir hom wat soveel opgeoffer het – wetende dat hy niks in ruil kry nie. En dít vir iemand wat nie eens sy beste vriend of broer of iets was nie.  Ek probeer doelbewus nie daaraan dink as ‘om in die skuld te wees nie’. Ek kan die skuld nooit vereffen nie en dit sal my interaksie met Ockert en Marna kunsmatig maak.”

“Kyk,” verweer Ockert, “’n mens doen dit nie om ’n held te wees nie. Jy wil nie hê mense moet agterna ’n ophef van jou maak nie. Dit is iets baie persoonlik. Ek is ontsaglik verryk daardeur as mens. Net om die kalmte, die bewussyn van God se byna tasbare teenwoordigheid te beleef die dag van die operasie, het alles al oor en oor die moeite werd gemaak. Ek glo die Here het my gebruik om vir Wilhelm sy lewe terug te gee, om vir sy kinders hulle pa terug te gee. Ek is so bevoorreg. Boonop kon ek vir my eie twee seuns hierdeur ’n onkoopbare nalatenskap gee. Vir die res van hulle lewe sal hulle kan sê: My Pa was ’n mán, ’n lewegewer.”

Deesdae spot Ockert en Wilhelm dat die twee niere na mekaar verlang en dat hulle weer ’n slag moet saamkuier om hulle smart te verlig.

’n Nuwe uitkyk

Die ervaring het hulle lewensuitkyk en ingesteldheid verander.

Wilhelm was vyf dae in intensief en ’n verdere sewe dae in die hospitaal. “’n Mens het baie tyd om te dink,” sê hy.
“Een ding is seker: Jy besef dat materiële dinge, mag en status niks is nie. Om gesinstyd op te offer vir ambisie om suksesvol te wees, is eenvoudig nie die moeite werd nie.

“Die vreemdste ding van die mensdom is dat die meeste mense bereid is om hulle gesondheid op te offer om geld te maak en dat hulle dan niks daarmee kan maak wanneer hulle nie meer gesond is nie. Noudat ek weer energie het, doen ek baie meer moeite met vriende en familieverhoudings. Ek wil so veel moontlik “herinne­ringe” skep. Vir my gaan die lewe oor jou God, jou familie en jou vriende.

“Ek het iets so enorm ontvang. Nou het ek ’n verantwoordelikheid om weer aan ander te gee; om dit wat ek ontvang het op te pas; om die lewe met durf en moed aan te pak; en om Ockert trots te maak op die lewe wat ek leef. Dink net hoe sleg dit vir Ockert sal wees indien hy op enige stadium sou moes dink: ‘Het ek my nier op hierdie ou gemors?’”   

Albei manne is verstom oor die Here se plan wat al in 1995 begin het, toe Marna by Wilhelm-hulle gaan woon het, en wat strek tot 20 jaar later met Ockert wat vir Wilhelm sy nier skenk.

Hulle bly ook verwonderd oor minister Lindiwe Sisulu se deurslaggewende betrokkenheid. Drie dae na die oorplanting sit Wilhelm se niggie toevallig langs haar op ’n vliegtuig en vertel haar opgewonde dat die oorplanting ’n sukses was. Sy bedank haar vir haar tydige hulp.

Minister Sisulu se antwoord was: “Ek is baie bly ek kon help. Ek het my broer aan nierversaking verloor. Ek kon nie toesien dat nog ’n lewe onnodig in die slag bly nie.”

En as Ockert nou terugkyk, sou hy dit nog steeds gedoen het?

“Ongetwyfeld!” glimlag hy beskeie.

▶ Oorweeg jy orgaanskenking? Gaan na www.odf.org.za of bel Ockert by 084 589 6918.