Ongelykheid, kommunikasie en geweld

(Lees gerus Genesis 4)

Gedurende Augustus, Vrouemaand, het ons andermaal pynlik bewus geword van die kwessie van huishoudelike geweld oor die algemeen, maar in die besonder geweld teen vroue.

Die algemene en wydverspreide voor­koms hiervan vul ’n mens onder meer met ongeloof, afgryse en gevoelens van onreg, woede, magteloosheid en wil-wil jou soms selfs sprakeloos laat. Om egter niks te sê nie, kan ook as ’n vorm van geweld gesien word.

Genesis 4 is die eerste berig van geweld in die Bybel. Deur dié hoofstuk direk na die skepping- en tuinverhaal te plaas (Gen 2 – 3), wil die samestellers van die Tora (Genesis, Eksodus, Levitikus, Numeri, Deuteronomium) vir ons sê dat geweld van die begin af onlosmaaklik met menswees in verband staan. Die ontstellende is dat die oorsprong van geweld in die intieme ruimte van die huis lê. Hiervan kan te veel vroue en kinders vandag nog getuig.

LEES OOK: Nog ’n Vrouemaand is verby

Op grond van Genesis 4:5 blyk dit dat geweld uit Kain se onvermoë om met die ongelykheid van die lewe in die reine te kom spruit. Hy maak sy broer dood oor die ongelykheid in die lewe. Die feit dat God Abel se offer aanvaar, maar nie Kain s’n nie, het niks met aanvaarding of verwerping te doen nie. Dit het met die ongelykheid van die lewe te doen. Daar is geen aanduiding in die teks dat God Kain verwerp nie. Om die waarheid te sê, God soek Kain op, God praat met Kain en Kain bekla sy lot by God. Meer nog, God slaan ag op Kain se lot. Die ongelykheid in die lewe het nie met aanvaarding of verwerping te doen nie.

In vers 7 hoor ons die eerste maal die woord “sonde” in die Bybel. Die woord “sonde” kom immers nie in die tuinverhaal voor nie. Moet ons iets in hierdie feit inlees? Kan dit wees dat “oersonde” dalk is om aan geweld vrye teuels te gee?

Vers 8 is ’n vreemde teks. Daar staan letterlik “En hy het gesê, Kain aan Abel, sy broer en dit was gewees in hulle wees in die veld en hy het opgestaan, Kain teen Abel, sy broer en hy het hom vermoor.” Talle Bybelvertalings voeg ’n frase na “En hy het gesê, Kain aan Abel, sy broer” in wat lui “laat ons veld toe gaan”, waarop die res van vers 8 wat ons ken, volg. Dié frase staan egter nie in die gebruikte Hebreeuse teks nie. Dié invoeging deur talle vertalings is bedoel om die stomp opmerking in die Hebreeuse teks aan te vul.

LEES OOK: Vrouemaand met Esra en Rut

Die Hebreeuse teks meld egter glad nie wat Kain aan Abel gesê het nie. Dalk moet ons dit eerder net so onaf los en liefs nie uit ander tekstradisies aanvul nie. Dalk het die skrywer dit doelbewus so onafgehandel gelos. Moontlik moet ons dit vertolk as dat Kain, nadat hy gekonfronteer is met die ongelykheid van die lewe, met sy broer probeer praat het, maar dit nie kon regkry nie. Kommunikasie tussen die broers breek af.

Indien ons vers 8 nie uit ander tradisies aanvul nie, maar net so onaf los, lyk dit of die eerste moord met die ongelykheid van die lewe te doen het, maar ook met die onvermoë om te kommunikeer. Waar die vermoë om te kommunikeer ontbreek, of waar kommunikasie afbreek, daar volg geweld. In ons mees intieme verhoudings, in ons kerk en in ons gemeenskap, moet ons ongelykheid vierkantig in die oë kyk, terwyl ons hier­oor met mekaar bly praat. In Suid-Afrika kan ons nie langer wag nie, ons moet alle vorme van geweld besweer. Ons durf nie dat kommunikasie onderling ontbreek of afbreek nie.

• Dr Fanie Cronjé is medeleraar by NG Kerk Lynnwood in Pretoria.