Wie en wat is die kerk? Dit is vrae wat meer en meer gevra word namate die kerk ingesleep word in ’n sekulêre wêreld met sy eie spelreëls. Aan die een kant is daar meer en meer predikante en kerkrade wat hulle geskille in die hof uitveg en word die kerk gedreig met hofsake oor verskeie sake. Aan die ander kant word gemeentes so gekommersialiseer dat wins en verlies, die najaag van doelwitte en prestasiebeoordeling van predikante se werk aan die orde van die dag is. In die jaar waarin ons nadink oor 500 jaar se Gereformeerd-wees is dit dringend nodig dat daar weer besin word oor die identiteit en ware aard van die kerk.
Vir beide Luther en Calvyn was dit eenvoudig. Waar die Woord van God opreg verkondig en gehoor is en waar die sakramente bedien is, daar was die ware kerk teenwoordig. Luther het verder beklemtoon dat die kerk ’n versameling van gelowiges is wat al hulle vertroue plaas in die versoening wat Jesus aan die kruis verwerf het. Uit genade op grond van hulle geloof in Jesus Christus is hulle gered en byeengebring as sy kerk. Calvyn het hierby aangesluit deur te beklemtoon dat die kerk ’n versameling van mense uit alle volke is wat saamgebind is deur ’n gemeenskaplike geloof in Jesus Christus. Hy het hom onder meer beroep op Matteus 18:20: “Want waar twee of drie in my Naam saam is, daar is Ek by hulle.” Hierdie standpunt was in skerp teenstelling met die siening van die Middeleeue wat die kerk beskou het as ’n versameling van gelowiges wat God en hulle medemens bloot moes lief hê.
Luther het verder gegaan deur te beklemtoon dat die kerk ’n strydende kerk is wat op pad was deur die geskiedenis en wat voortdurend oorlog gemaak het teen die duiwel en die sonde. Die kerk was egter ook die plek waar gelowiges saamkom om die evangelie te hoor en waar die Heilige Gees hulle, terwyl hulle daarna luister in staat stel om dit te glo sodat hulle, wanneer hulle sterf, deel kon word van die triomferende kerk.
Johan Heyns het die wese van die kerk raak opgesom deur te sê: “Die basiese struktuur van die kerk kom dus hierop neer: enersyds God wat, in genade, mense in Jesus Christus uitverkies en roep en andersyds mense wat in gehoorsaamheid instemming met Gods bedoeling betuig”.
As ons só oor die kerk dink is die kerk in wese anders as ’n maatskappy of ’n klub. Dit daag ons uit om dalk opnuut anders te dink, ’n ander taal te leer praat en gans anders in die kerk te doen!
▶ Prof Johan van der Merwe doseer kerkgeskiedenis aan die Universiteit van Pretoria.