Nadia Marais skryf: Die taal van vasgelooptheid

’n Goeie vriend merk nou die dag op dat hy siek en sat is vir die kerklike taal van vasgelooptheid. “Die kerk is dalk vasgeloop, maar ek is nie vasgeloop nie.” In ons gesprek verwys hy spesifiek na die debat oor selfdegeslagverhoudings, en hoe hy dit beleef as ’n gay lidmaat en predikant van die NG Kerk. “Vasgeloop” het ’n gesig, ’n storie, waardigheid, ’n roeping; dit is persoonlik, diep menslik, worstelend – soos ons almal – en daarom ook inspirerend, mooi en goed; dit hoor ek alles by hom.

Tog sit daar iets kil en koud en klinies, dalk selfs wreed en berekend, daaragter om ’n mens te reduseer tot een enkele woord: “vasgeloop”. Net so min as wat ek die gesig van hierdie vaal, verbeeldinglose woord wil wees, net so min wil hy dit wees.

LEES OOK: Jaco Strydom gesels met Johan Brits: Die rykdom van eenvoud

Hierdie gesprek het my laat wonder oor die taal van vasgelooptheid. ’n Sinoniem vir “vasgeloop” is “vasgevang”. Aangesien die onderwerp ontbreek, en hierdie in die passief gestel is, is dit moeilik om te onderskei wat presies die bron van ons vasgelooptheid is. Dit laat noodwendig die vraag ontstaan: Waarin is die NG Kerk vasgeloop? Waarin is ons vasgevang?

Ons kan tog sekerlik nie weer die ou geykte – en uiteindelik niksseggende – antwoorde “liberalisme” of “sekularisme” hierop bied nie. Ek wonder of daar nog iemand is vir wie hierdie leë en vervelige retoriek nog iets beteken.

(Dit herinner, terloops, aan Donald Trump se verwysings na “crooked Hilary”, of Bell Pottinger se sensasionele “white monopoloy capital”-veldtog in Suid-Afrika. “Liberalisme in die NG Kerk” lê ongelukkig op dieselfde taalspektrum; en dit heel buiten die wesenlike probleem om Amerikaanse politieke kategorieë – soos “liberaal” en “konserwatief” – van toepassing te maak op énige kerk, maar veral ’n kerk in Suid-Afrika. So asof die NG Kerk ’n klein Amerika is.)

LEES OOK | Aan alle gemeentes: Versoeningsvoorstel vir 16 Desember

As ons dus wel dieper probeer dink, en dieper probeer kyk, sou ons moes vra: Wat staan in die pad daarvan dat ons ons loop kan neem? Is dit LGBTQI+ lidmate en predikante van die NG Kerk? Is dit meningsverskille? Is dit ’n diversiteit van standpunte? Is dit ’n gebrek aan eenheid?

Daar is heelwat teoloë, en heelwat teologiese projekte, wat genuanseerd en deeglik werk deur die dilemma van kerklike vasgelooptheid, veral insoverre dit te make het met ons verstaan van familie, huishoudings en huwelike.

Hier sou ons byvoorbeeld kon dink aan die Britse Anglikaanse teoloog Adrian Thatcher se Marriage after modernity (1999), die Amerikaanse gereformeerde teoloog William Stacey Johnson se A time to embrace (2012), en die opstelle met die (verkorte) titel The impact of the family (2022), geredigeer deur John Witte en Michael Welker.

In haar boek Water is thicker than blood (2008) argumenteer die Amerikaanse Katolieke teoloog Jana Bennett dat “teologieë van die huwelik” dikwels nie genoegsaam afreken met ekklesiologie nie. Anders gestel, daar is ’n merkbare gebrek aan nadenke oor wat dit beteken om kerk te wees in heelwat van ons debatte, wat kerklike debatte oor die huwelik insluit.

LEES OOK: Oor liggame gepraat: Wie se stories en stemme word (nie) gehoor?

Wat Bennett mis is deegliker verrekening van wat dit beteken om deel van Gods huishouding te wees. Soos wat Bennett tereg opmerk, bestaan huishoudings lankal nie meer uit ’n man en vrou en twee kinders nie. Hedendaagse huishoudings sluit ouers en kinders in wat die volle spektrum van wat dit beteken om ’n huishouding te wees vandag uitleef, insluitend as geskeides, enkellopendes en diegene wat weer getroud is.

Ons teologiese nadenke oor hoe huishoudings lyk, behoort veranker te word in hoe ons dink oor die kerk, as die Huishouding van God – nie andersom nie, meen Bennett. As Christene, argumenteer sy, is ons eerste identiteit dat ons lede van die Liggaam van Christus is, en daarom verenig deur ons doop in die lewe, dood en opstanding van Christus. Water is dus dikker as bloed, aldus Bennett.

Vreemd, dan, die taal van vasgelooptheid – want kan die kerk van Christus werklik vasgeloop wees indien die doop bepalend is tot wie en wat die NG Kerk is? Behoort ons nie eerder die taal van verbondenheid as die taal van vasgelooptheid te praat nie? Verbondenheid herinner immers aan ons diepste identiteit as diegene wat, deur ons doop, ingebind is in Godsverbond.

Die doop maak van die kerk ’n bondsgemeenskap – waarin water dikker is as bloed. Die doop bind ons aan God en aan mekaar, en hierdie verbondenheid troef enige vasgelooptheid wat ons sou kon voorsien. So troef die doop van die Etiopiese eunug in Handelinge 8, byvoorbeeld, elke moontlike beswaar of verhindering tot sy volle insluiting by die vroeë kerk.

“Vasgeloop” is nie die diepste identiteit van die NG Kerk nie, maar as ons ons móét vasloop, mag ons ons vasloop in die evangelie, wat ruimte het vir die insluiting van mense soos die Etiopiese eunug. Mag ons ons vasloop in liefde, en in genade, en in ons tuiskoms in Christus.

• Dr Nadia Marais doseer Sistematiese Teologie aan die Universiteit Stellenbosch en is predikant by die NG Gemeente Stellenbosch-Welgelegen.